W roku 1945, po sześciu latach hitlerowskiej okupacji, Polska wkraczała w nowy etap swojego życia. Po wojnie pozostały zniszczone szkoły, wielkie osobowe straty w kadrze nauczycielskiej i duży procent dzieci i młodzieży pozostającej poza szkołą. Dlatego jednym z najpilniejszych zadań w powojennej Polsce było odbudowanie szkolnictwa i zapewnienie bezpłatnego nauczania na wszystkich szczeblach nauki. Doprowadzono do stanu używalności istniejące budynki szkolne w miastach i na wsiach, rozpoczęto w nich normalną pracę. Szkoły średnie organizowano na ogół na bazie przedwojennej sieci szkolnej. Nowością w tamtych czasach były wiejskie średnie szkoły ogólnokształcące. Otwieranie takich szkół miało ułatwić zdobycie średniego wykształcenia przez młodzież wiejską.

Pierwszy Dyrektor

W 1945 roku powstały w Polsce 144 takie szkoły, a wśród nich 124 niepaństwowe, powstałe z inicjatywy społeczeństwa lub nauczycieli. Z pomysłem założenia takiej szkoły średniej w Gdowie wystąpił mgr Franciszek Hanula. Był doświadczonym pedagogiem, w zawodzie nauczycielskim pracował już od 1920 roku. Jako dziecko chłopskie przeszedł trudną drogę, zanim zdobył odpowiednie wykształcenie. Postanowił więc zająć się losem młodzieży wiejskiej.Podczas okupacji pracował w tajnym nauczaniu w Wieliczce. Nie obca mu była działalność tajnych szkół średnich z okolic Gdowa. Wiedział, że w tych tajnych szkołach uczyły się również dzieci chłopskie. Zdawał sobie sprawę, ze nie wszyscy będą mogli kontynuować naukę w średnich szkołach w mieście. Przyjechał więc do Gdowa z myślą pracy dla tej młodzieży. Po porozumieniu się z władzami gminnymi i otrzymaniu stosownych zezwoleń od władz oświatowych dnia 9 września 1945 roku założył w Gdowie szkołę średnią ogólnokształcącą. Szkoła otrzymała nazwę "Samorządowe Gimnazjum Koedukacyjne Ogólnokształcące". Była własnością gminy Gdów. Gmina miała zaopatrywać szkołę w opał i środki czystości, oraz wykonywać remonty bieżące. Wynagrodzenie nauczycieli i personelu pomocniczego pochodzić miały z opłat uczniów.

Etapy rozwoju

Szkoła gdowska w okresie swego istnienia przechodziła podobne losy jak inne szkoły ogĂłlnokształcące w Polsce. Po wojnie nie zburzono od razu istniejących wcześniej załoĹźeń organizacyjnych szkół średnich. Istniały więc dwa stopnie kształcenia średniego: 4-letnie Gimnazjum, oparte na 6 klasie szkoły podstawowej i 2-letnie Liceum. SkrĂłcono jedynie naukę w Gimnazjum do trzech lat dla tych uczniĂłw, ktĂłrzy ukończyli siĂłdmą klasę. Taką właśnie organizację miała szkoła powstała w Gdowie. Organizacja wewnętrzna szkoły opierała się na statucie Samorządowego Gimnazjum w Gdowie, opracowanym na podstawie statutu Gimnazjum Państwowego. Gmina, jako właściciel, miała wpływ na obsadę dyrektora, nauczycieli i personelu pomocniczego. W 1948 roku szkoły średnie przekształcono na jednolite szkoły ogĂłlnokształcące tzw. ࢮjedenastolatkiࢭ.

Tam, gdzie nie było warunków dla szkół z klasami I-XI, mogły pracować szkoły z klasami VIII-XI. Zarząd Gminy zwrócił się do Kuratorium o pozwolenie na prowadzenie takiej szkoły. Zezwolenie takie otrzymał. Uczniowie po ukończeniu gimnazjum i zdaniu małej matury przechodzili do klasy X. Dyrekcja szkoły rozpoczęła równocześnie starania o upaństwowienie szkoły. Starania trwały dosyć długo. Dopiero 14 stycznia 1950 roku szkołę upaństwowiono. Spisano protokół, na podstawie którego Gromada Gdów przekazała na rzecz skarbu państwa parcelę 38 arów i cały majątek szkoły. Od tej chwili młodzież Gdowa i okolic mogła w pełni korzystać z bezpłatnego nauczania na poziomie średnim. Jedenastolatki przetrwały aż do wejścia Ustawy o Rozwoju Systemu Oświaty w 1961 roku. Oparto wtedy Liceum Ogólnokształcące z klasami I-IV na 8 klasowej szkole podstawowej. Pierwszych uczniów po VIII klasie, do klasy I przyjęto w roku 1967. Organizacja liceum nie zmieniła się do dzisiaj. W ciągu lat zmieniały się tylko programy, powstawały klasy profilowane, ale ogólne zasady nie uległy zmianie. Warto podkreślić, że zgodnie z duchem czasu w 1991 roku powstała w Gdowie klasa o profilu ekonomiczne- prawnym, która ma przygotować uczniów do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej.

Przy średniej szkole gdowskiej pracowały również w różnych okresach inne ponadpodstawowe szkoły zawodowe. I tak na przełomie lat 50/60 Szkoła Przysposobienia Rolniczego, na przełomie lat 70/80 Liceum Zawodowe o profilu gospodarstwo wiejskie, a obecnie działa Zasadnicza Szkota Zawodowa.

Baza szkoły

W 1945 roku średnia szkoła zaczynała pracę od podstaw. Nauka odbywała się przez miesiąc w Szkole Podstawowej, a potem w dwóch izbach wynajętych w Domu Katolickim "Zorza". Wyposażenie szkoły to stare krzesło, 2 szafy, 2 stoliki, parę map i mikroskop. Stoliki dla uczniów wypożyczono, a krzesła przynosili uczniowie z domów, każdy dla siebie. Opał zakupiono za pieniądze zarobione na zorganizowanej zabawie tanecznej. Dyrektor czynił starania o przydzielenie szkole Domu Ludowego, który był własnością gminy. Starania odniosły skutek i szkoła otrzymała własny, choć wymagający remontu, budynek. Po wykonaniu niezbędnych prac wygospodarowano w nim 4 sale lekcyjne, kancelarię i jedną większą salę widowiskową, służącą również jako sala gimnastyczna, a w późniejszym okresie zamieniona na dwie sale lekcyjne. Uczniów w szkole przybywało i należało pomyśleć o rozbudowie szkoły. Powstał Komitet Rozbudowy. Wszelkie starania jak: wysyłanie pism do Ministerstwa Oświaty, próba zakupu baraku od Przedsiębiorstwa Robót Kolejowych itp., nie odniosły spodziewanego skutku. Trudności te nie zraziły jednak społeczników gdowskich z Dyrektorem szkoły na czele. W 1954 roku ponowiono starania, tym razem już o budowę nowej szkoły. Komitet Budowy Szkoły zabrał się rzetelnie do pracy. Podkomitety zorganizowano we wszystkich wsiach, z których młodzież uczęszczała do szkoły. Przeprowadzono zbiórkę pieniędzy na budowę. Starania tym razem zakończyły się sukcesem. Pismem z dnia 9 marca 1955 roku Ministerstwo Oświaty uznało potrzebę budowy nowej szkoły w Gdowie. W roku szk. 1957/58 wmurowano kamień węgielny, a nowy budynek oddano do użytku młodzieży w roku 1960. Niestety, nie doczekał tej chwili założyciel szkoły mgr Franciszek Hanula. Zmarł w grudniu 1959 r. Rozpoczęte przez niego dzieło doprowadziła do końca mgr Jadwiga Górkiewicz, która objęła dyrektorstwo szkoły. Przez cały okres budowy dużą pomocą służyli członkowie Komitetu Budowy Szkoły i Komitetu Rodzicielskiego.

Po oddaniu nowego budynku radykalnie zmieniły się warunki pracy. 6 sal lekcyjnych, gabinety, pracownie, klaso-pracownie, biblioteka pozwoliły nie tylko lepiej prowadzić zajęcia lekcyjne, ale również rozwijać pracę pozalekcyjną w kołach zainteresowań i w organizacjach uczniowskich. Budynek w takim stanie stoi do dnia dzisiejszego.
Powiększono go o dobudowaną, piękną salę gimnastyczną, którą oddano do użytku w 1983 roku. Budowę sali rozpoczął i zakończył trzeci z kolei dyrektor szkoły mgr Tadeusz Kulig. W chwili obecnej budynek jest już ciasny. Obecny dyrektor dokonuje zmian i przeróbek aby jak najlepiej zorganizować pracę uczniom. W roku 1993 postarał się o uruchomienie pracowni komputerowej, bez której dzisiaj nie można sobie wyobrazić pracy nowoczesnej szkoły, w 1999 r. pracownię podłączono do internetu a w 2001 r. powstała nowa, nowoczesna pracownia z 15 komputerami, siecią i stałym łączem internetowym.

Nauczyciele

Dominujące stanowisko w każdym systemie wychowawczym zajmują nauczyciele. Gdy w 1945 roku powstało Samorządowe Gimnazjum w Gdowie, jego założyciel i pierwszy dyrektor musiał zapewnić obsadę nauczycielską. Nie było to łatwe. Braki kadrowe dawały się wszędzie we znaki, a co dopiero w środowisku wiejskim, gdzie nie było możliwości zapewnienia odpowiedniego mieszkania, gdzie nie było odpowiedniego dojazdu z miasta. Udało się jednak skompletować pierwsze grono nauczycielskie. Składało się ono z nauczycieli mających uprawnienia do nauczania w szkole średniej, oraz nauczycieli ze szkoły powszechnej, którzy podczas okupacji pracowali w tajnym nauczaniu i posiadali duże doświadczenie pedagogiczne. Do tej garstki nauczycieli zwrócił się dyrektor słowami: "Społeczeństwo i państwo liczy na was. Jak wychowamy młodzież, takie będzie społeczeństwo. Od tego, jak będziemy pracowali, zależy los tej placówki. Choć nam będzie ciężko i źle, to ta myśl, że spełnimy tak ważną i potrzebną misję złagodzi naszą ciężką walkę o byt i egzystencję nauczycieli." Wzięli sobie do serca te słowa zatrudnieni nauczyciele. Okazali wiele wytrwałości, cierpliwości i samozaparcia, aby przebrnąć przez pierwsze lata działalności szkoły. W następnych latach grono się często zmieniało. Niektórzy odchodzili, gdy znaleźli lepsze warunki pracy w miejscach zamieszkania, inni związali się na stałe z Gdowem i w tej placówce przepracowali prawie całe, zawodowo czynne życie. Nauczyciele liceum gdowskiego, oprócz pracy z młodzieżą, podnosili swoje kwalifikacje. Kończyli studia podyplomowe i uczestniczyli w różnych kursach w kraju i za granicą. Pełnili także wiele funkcji społecznych, politycznych i kulturalnych. Opiekowali się organizacjami młodzieżowymi w szkole i prowadzili działalność pozalekcyjną w kołach zainteresowań. Trudno tu wymienić zorganizowane w ciągu 50 lat uroczystości, wycieczki, obozy wędrowne, wyjazdy do teatru, na koncerty, do kina, udziały w konkursach artystycznych, olimpiadach przedmiotowych, zawodach sportowych. Już w roku szkolnym 1945/46 powstało w szkole kółko dramatyczne, które między innymi odegrało "Jasełka", przygotowało montaż słowno-muzyczny na obchody 100 rocznicy bitwy pod Gdowem, a następnie wystawiło "Zemstę" A. Fredry. Nauczyciele starali się zapoznać uczniów z zabytkami Krakowa i najbliższej okolicy. Gdy weźmiemy pod uwagę, że wycieczki w tamtych powojennych czasach odbywały się odkrytymi samochodami ciężarowymi, często niesprawnymi, to należy podziwiać wysiłek i odwagę tych, co takie wyjazdy organizowali. Z biegiem lat organizowano coraz to więcej wyjazdów w coraz ciekawsze miejsca, dzięki którym młodzież poznawała najpiękniejsze i najciekawsze zakątki naszego kraju. Tradycje przetrwały do dziś. Dowodem jest zdobycie przez młodzież ponad 50 odznak z zakresu turystyki kwalifikowanej. W pracy kół zainteresowań też działo się wiele. Powtarzają się przez wiele lat dobre wyniki w konkursach: recytatorskim, języka rosyjskiego, języka francuskiego, turystyczno - krajoznawczym, matematycznym, w olimpiadach: geograficznej, biologicznej, chemicznej i wielu innych. Wysoki poziom artystyczny prezentował chór szkolny i kolejne zespoły wokalne. Świadczą o tym dobre miejsca konkursach: "Piosenki partyzanckiej i żołnierskiej", "Piosenki radzieckiej", w konkursach chórów szkolnych. Bardzo dobrze rozwijała się w szkole działalność sportowa. Chociaż przez prawie 40 lat szkoła nie posiadała sali gimnastycznej, to poziom sprawności uczniów i osiągnięcia były wysokie.

W szkole pracowało i pracuje wielu nauczycieli, którzy na trwałe zapisali się w historię Liceum i pozostaną na zawsze w pamięci i sercach swoich wychowanków. Młodzież Na atmosferę pracy każdej szkoły wpływają przede wszystkim ludzie, tj. nauczyciele i uczniowie. Praca dydaktyczna i wychowawcza w dużym stopniu zależy od tego, jaka młodzież zasiądzie w szkolnych ławach. Czy będzie to młodzież łaknąca wiedzy, czy bierna, nie mająca własnych ideałów, podatna na wszystko co złe. Młodzież, która zaczynała naukę po wojnie, różniła się od tej urodzonej i wychowanej w latach późniejszych, nie mówiąc już o tym, jak bardzo różniła się od młodzieży współczesnej. Przeżycia wojenne na trwałe pozostawiły ślad. Wielu młodych ludzi w czasie wojny pracowało ponad siły, co odbiło się na ich zdrowiu i ogólnym rozwoju. Wskutek zarządzeń okupanta dzieci nie uczyły się historii, geografii, nie znały lektur. Spowodowało to duże zaległości w zdobywaniu wiedzy. W pierwszym roku w ławkach szkolnych zasiadło 55 uczniów podzielonych na dwie klasy. 19 z nich musiało codziennie pokonywać odległość 3-5 km z domu do szkoły, a dla 8 uczniów szkoła oddalona była o ponad 5 kilometrów Droga do szkoły dla wielu uczniów była długa i męcząca, szczególnie w okresie jesienno - zimowym, kiedy błotniste drogi utrudniały poruszanie się. Wieczorem odrabiano lekcje w domach przy małej lampie naftowej, przy której również wykonywała swoje zajęcia cała rodzina.

Dyrektor szkoły tak wówczas scharakteryzował młodzież: "Wszyscy oni pochodzą ze środowiska wiejskiego i wymagają specjalnego postępowania. Należy poznać ich psychikę, środowisko i warunki życia. Posiadają duże braki w wiadomościach. Trudno przychodzi im wysławianie się. Pod względem zachowania są spokojni, nie nastręczają kłopotów. Są dobrym materiałem do pracy, choć praca będzie ciężka, a rezultaty nieprędko widoczne".

Pasowały do nich słowa wiersza Wł. Broniewskiego:
„Nie głaskało ich Ĺźycie po głowie, Nie pijali ptasiego mleka. No i dobrze, no i na zdrowie. Tak wyrasta się na człowieka.”

Lata mijały i dzisiaj w ławach zasiada roześmiana młodzież, która nie różni się od młodzieży miejskiej, korzysta z wszelkich udogodnień współczesnego życia. Pozostaje jej się tylko uczyć, uczyć i jeszcze raz uczyć.

Liczba młodzieży nigdy nie była bardzo duża. Tylko raz w historii przekroczyła 300 (rok szk. 1969/70). Początkowo do gimnazjum uczęszczała młodzież 3 gmin: Gdowa, Łapanowa i Niegowici. Gdy poprawiła się komunikacja autobusowa, do szkoły zaczęli dojeżdżać uczniowie nawet z Bochni, Myślenic czy Krakowa. W okresie 50 lat świadectwo dojrzałości otrzymało ponad 1800 absolwentów pochodzących z 144 miejscowości.

Wielu uczniów kończących liceum podejmowało dalszą naukę na studiach lub w szkołach pomaturalnych. Procent uczniów starających się na studia był różny w każdym roczniku. Na jedenaście osób z pierwszej klasy maturalnej w 1950 roku czworo ukończyło studia (2 księży, nauczycielka, prawnik).

Doniosłą rolę w wychowywaniu młodzieży odgrywały organizacje młodzieżowe. Od pierwszej chwili dobrze pracował w szkole Samorząd Uczniowski. Podejmował on konkretne działania jak dbałość o ład i porządek, gromadzenie funduszy na cele społeczne, rozwiązywanie konfliktów uczniowskich, organizowanie opłatków, dyskotek, wieczorków tanecznych. Samosąd koordynował pracę PCK, TPPR, SKO i Spółdzielni Uczniowskiej. Trudno wymienić wszystkie prace, jakie wykonała młodzież w ciągu 50 lat.

W szkole pracowały również ZMP, ZMW i ZHP. Zainteresowanie uczniów pracą w tych organizacjach młodzieżowych było różne i zależało o tego, kto nimi kierował. Przykładem może być koło ZMW. Młodzież należąca do tej organizacji potrafiła tak działać, że w latach 64-69 do ZMW należało ok. 30% młodzieży. Zorganizowana młodzież przygotowywała akademie, organizowała prace społeczne na rzecz szkoły i środowiska.

Miała młodzież też swoje kłopoty. Ktoś doniósł do Urzędu Bezpieczeństwa, że uczniowie wyśmiewają się z polityki państwa i władz państwowych. W październiku 1952 roku kilka osób aresztowano. Jeden z uczniów był więziony przez dłuższy czas i po zwolnieniu nie otrzymał zgody na kontynuowanie nauki. W późniejszych latach zarzucano młodzieży przynależność do grupy religijnej "Oaza", ale nie wyciągnięto w stosunku do nich żadnych konsekwencji.